Over leefbaarheid in het algemeen en in de Regio is veel data beschikbaar. Bijvoorbeeld over veiligheid in de buurt, het aantal woningen dat beschikbaar is, de voorzieningen die er zijn, hoe de sociale samenhang en hoe de fysieke omgeving is. Een aantal belangrijke conclusies uit recente rapporten vind je hier.
Om van aandacht naar handelen te gaan, moet je weten wat belangrijk is bij het verbeteren van leefbaarheid in de regio. Daartoe kun je verschillende openbare bronnen raadplegen, of zelf onderzoek doen. RegioBank doet beide. Maar er zijn ook een aantal instanties die dit doen, zoals bijvoorbeeld de Raad voor de leefomgeving en infrastructuur. Zij schreven samen met de Raad voor het Openbaar Bestuur en de Raad voor Volksgezondheid & Samenleving recent een indrukwekkend rapport: Elke Regio Telt. Dit rapport constateert niet alleen dezelfde problematiek in de regio die wij zien, maar doet ook een aantal heel concrete suggesties. Die RegioBank graag onderschrijft.
Niet overal in Nederland hebben mensen dezelfde kansen om:
een passende baan te vinden
om onderwijs te volgen op een goed bereikbare locatie
en om gezond oud te worden.
Bepaalde gebieden, vaak buiten de grote steden, hebben te maken met een stapeling van achterstanden op één of meer aspecten.
Deze situatie is niet nieuw, maar de ongelijkheid neemt de laatste jaren verder toe.
Datzelfde geldt voor de werkgelegenheid, het aanbod van diensten en voorzieningen enzovoort. De waardering van de charme van het buitengebied weegt steeds minder op tegen deze verschillen en de negatieve ontwikkelingen. Belangrijke voorzieningen brokkelen er gelijktijdig af: basisscholen gaan dicht, huisartspraktijken verdwijnen, winkels sluiten hun deuren, bushaltes worden opgeheven. Dat doet wat met het gemeenschapsleven. En de leefbaarheid komt danig onder druk te staan.
Het rapport van de drie adviesraden beschrijft dat dit leidt tot achterstanden in verschillende regio’s. Van slechtere gezondheid tot een lager gemiddeld inkomen. Ook is de beschikbaarheid van culturele voorzieningen, openbaar vervoer en ontmoetingsplekken in bepaalde regio’s onder de maat.
Wij zijn het hartgrondig eens met de bevindingen uit dit rapport. Afgelopen zomer brachten wij samen met Atlas Research het rapport ‘Leefbaarheid in Kleinere Woonplaatsen’ uit. Het wegvallen van voorzieningen als openbaar vervoer, een school of huisartsenpost, is vaak wat de groei van leefbaarheid in kleine kernen hard raakt.
Daarbij komt dat regio een ecosysteem is, een geheel van onderdelen die niet zonder elkaar kunnen. Daardoor draagt het ontbreken van bijvoorbeeld goed openbaar vervoer direct bij aan een slechtere positie voor ondernemers. En het ontbreken van een ontmoetingsplek, aan minder samenhang tussen buurtbewoners. Zonder de school kan het gezin er niet wonen en daardoor heeft de bakker minder klanten. We lichten een paar van deze problemen uit.
Voorzieningen zijn heel belangrijk voor de leefbaarheid. En juist hiermee is het op veel plekken in de regio slecht gesteld. Scholen, zorg, winkels, sport en cultuur op een acceptabele afstand, zijn er niet vanzelfsprekend. Openbaar vervoer, om grotere afstanden tot een voorziening te overbruggen, is er in de regio ook niet altijd, zegt ook het rapport over de (on)bereikbaarheid van het Planbureau voor de leefomgeving. Dat maakt dat bestaande bewoners minder fijn kunnen leven in hun woonplaats. En nieuwe bewoners er minder vaak willen wonen.
In kleine steden en dorpen floreert het MKB. Zij kunnen vaak toe met minder klanten, dan een grotere organisatie. Maar ze kunnen niet zónder klanten. Dus moeten er mensen in de buurt wonen en deze mensen hebben voorzieningen nodig. Maar met name ontbreekt het aan goed personeel in de buurt. Daarnaast heeft het MKB vaak te lijden onder regelgeving en vergunningverlening. En zijn energiekosten belastingen en premies een grote zorg. Het MKB is een onmisbare schakel in de regio, maar heeft het zwaar.
MKB Nederland zegt het in haar publicatie ‘Zand in de motor’ heel treffend: “Als je de tuin niet regelmatig bijhoudt en goed snoeit, is hij weldra weer overwoekerd.” Zij stellen voor om een aantal hefbomen tegen onnodige regeldruk in te bouwen en echt aan de aan de slag te gaan met het opruimen van ‘het onkruid’, en te eindigen aan de achterkant met het stelselmatig evalueren of regels nog ‘fit for purpose’ zijn.
RegioBank zit al meer dan honderd jaar in de regio, is er onderdeel van en ziet daardoor de kracht van de regio. En ook de uitdagingen. Dat de leefbaarheid van kleine kernen en dorpen onder druk staat. Daarom pleit de bank al een aantal jaar voor een minister van Regiozaken. In afwachting van deze aanstelling zit RegioBank niet stil en maakt alvast de balans op voor de toekomstagenda van deze minister. In juni 2023 peilden we 1.600 Nederlanders op dit onderwerp.
42 procent van de Nederlanders vindt dat er een minister voor Regiozaken moet komen blijkt uit een peiling (juni 2023) onder 1.600 Nederlanders in opdracht van RegioBank. Bij zestig procent van de Nederlanders heerst het gevoel dat de kloof tussen de regio en de Randstad groter wordt. Dat gevoel is het sterkst bij mensen in provincies zoals Drenthe, Overijssel, Friesland, Groningen, Gelderland en Limburg. Het CBS berekende dat voor bijna 2 miljoen Nederlanders onvoldoende voorzieningen in de buurt zijn. Daarom biedt RegioBank met twee afgevaardigden uit de regio op 4 juli 2023 de Toekomstagenda van de regio en de vacaturetekst voor een minister voor Regiozaken aan in de Tweede Kamer. Dorpen raken op Uit de peiling blijkt onder andere dat 47 procent van de respondenten vindt dat de publieke voorzieningen in hun woonplaats de afgelopen tien jaar achteruit zijn gegaan. In Zeeland en Drenthe is dit zelfs meer dan 60 procent. Vooral mensen uit niet-stedelijke gebieden (65 procent) vinden dat hun woonplaats achteruit is gegaan.
De zelfstandige adviseurs van RegioBank zetten zich al hiervoor in. Voor behoud en uitbreiding van lokale voorzieningen zoals het dorpshuis, de buurtsuper en de voetbalvereniging. We helpen ondernemers vooruit. We maken mensen bewust van hun rol in dat lokale ecosysteem, waarin alles met elkaar samenhangt.
En nu willen we graag een stap verderzetten. Daarvoor moeten we de krachten bundelen.